strona główna GRUZJA - Tbilisi Zabytki Nowożytne miasto

NOWOŻYTNE TBILISI – dzielnice z XIX i XX wieku

Starówka

Średniowieczne miasto zostało praktycznie starte z powierzchni ziemi przez perski najazd w 1795 r. Dlatego w obrębie murów dawnego Tbilisi stoją dziś budowle głównie z XIX w. Mieszczańską zabudowę tworzą urokliwe kamienice i gmachy nawiązujące do klasycyzmu, secesji, ale również do stylów orientalnych. Powstawały one od początków XIX w. do wybuchu I-ej wojny światowej. To co powstało w miejscu średniowiecznej zabudowy urzeka swym pięknem i sentymentalnym klimatem. W oczy rzuca się różnorodność form, wielkości, ornamentów a także kolorów. Niemal każdy budynek posiada okazały balkon czy choćby werandę. Kamienice gęsto „kleją się” do siebie tworząc przytulną atmosferę. W gąszczu tbiliskiej starówki nie brakuje ciasnych, sennych uliczek z otwartymi podwórkami, na których toczy się codzienne życie dzisiejszych mieszczan. Warto przejść się zarówno głównymi ulicami Starego Miasta podziwiając najbardziej reprezentacyjne obiekty, ale również trzeba zapuścić się w wąskie uliczki, dalekie od miejskiego pośpiechu. Wyjątkowo malowniczy fragment starówki znajduje się pomiędzy łaźniami, twierdzą Narikala, rz. Mtkwari i placem Wolności.

Aleja Szoty Rustaweli (Rustawelis Gamziri)

Odwiedzając Tbilisi cudzoziemcy pomijają czasem twierdzę Narikala czy katedrę Sioni, ale żaden z nich nie przeoczy Alei Rustaweli. Szota Rustaweli – patron alei był poetą, który w XII w. stworzył najwybitniejsze dzieło literatury gruzińskiej pt. „Rycerz w tygrysiej skórze”. Od lat aleja uchodzi za główną i zarazem najbardziej prestiżową arterię miasta. Taki wizerunek powstał za sprawą rządowych gmachów, najważniejszych instytucji kultury, ekskluzywnych hoteli, dobrych restauracji rozlokowanych wzdłuż niej. Magnesem dla turystów jest także duża liczba muzeów, sklepów z pamiątkami czy choćby kafejek internetowych i bankomatów. Za sprawą licznych cudzoziemców i otwartej na świat gruzińskiej młodzieży, aleja stała się bez wątpienia najbardziej kosmopolitycznym miejscem w Gruzji. Na Rustaweli pierwszym językiem komunikacji z miejscowymi jest już angielski.

Wzdłuż Alei Rustaweli koncentruje się życie polityczne, kulturalne i towarzyskie współczesnej Gruzji. Ulica szybko stała się centralnym punktem miasta wobec którego określa się położenie wszelkich innych obiektów w mieście. Jednak kiedy w XIX stuleciu wytyczano przebieg alei i wznoszono pierwsze budowle ta część miasta był zwana „Garetubani”, co znaczy „zewnętrzna dzielnica”.

Aleja Rustaweli zaczyna się na Placu Wolności (Tavisuplebis Moedani), który znajduje się po zachodniej stronie dawnego miasta. Najbardziej atrakcyjnym obiektem przy placu jest gmach miejskiego ratusza, który stylem wyraźnie nawiązuje do islamskiego orientu. Plac Wolności był świadkiem wielu tragicznych i podniosłych wydarzeń. Podczas rewolucji w 1905 r. ofiarą kozackiej pacyfikacji padło 60 demonstrantów. W czasach sowieckich był to plac Lenina. Wraz z wyzwoleniem, Gruzini zburzyli pomnik „wodza rewolucji”, który stał w centrum placu. Niedługo później w tym miejscu rozgorzały bratobójcze walki, które obróciły w ruinę wiele okolicznych budynków. Z kolei, od chwili pierwszej wizyty w Gruzji amerykańskiego prezydenta, Plac Wolności kojarzy się z zachodnimi aspiracjami Gruzinów. George Busha wygłosił swoje przemówienie właśnie na tym placu.

Budynek Parlamentu

Pierwszym budynkiem mijanym w drodze z Placu Wolności do Placu Republiki jest klasycystyczny Pałac Gubernatora. Kolejny obiekt to okazały gmach parlamentu, wzniesiony głównie w latach 40-tych XX wieku przez niemieckich jeńców. Krążą opowieści, że ozdobny kamień wykorzystany do elewacji pochodził z macew przywiezionych przez sowietów z żydowskiego cmentarza na Ukrainie.

W okolicach parlamentu rozgrywała się współczesna historia Gruzji i Gruzinów. Pamiątką tragicznych wydarzeń z 9 kwietnia 1989 r. jest niewielki głaz z wykutym krzyżem Św. Nino. Właśnie tego dnia pokojowa, niepodległościowa demonstracja głównie kobiet została brutalnie rozpędzona przez rosyjskich żołnierzy, którzy zamordowali co najmniej 19 osób. Z kolei na przełomie 1991 i 1992 r. gmach parlamentu był niszczony ciężką artylerią przez opozycję żądającą ustąpienia pierwszego prezydenta niepodległej Gruzji - Zwiada Gamsachurdii. Po udanym, choć krwawym zamachu stanu władzę przejął były minister spraw zagranicznych ZSRR - Eduard Szewardnadze.

2002r., demonstracja pod parlamentem

W tym samym miejscu, niecałe 11 lat później odbywały się masowe demonstracje, które doprowadziły do bezkrwawego odsunięcia od władzy znienawidzonego Szewardnadze. Gruzińska „rewolucja róż” zaczęła się na Alei Rustaweli a zakończyła wtargnięciem demonstrantów do parlamentu.

Po drugiej stronie ulicy widać białą sylwetkę kościoła Kwaszweti oraz gmach Gruzińskiego Muzeum Narodowego im S. Dżanaszia (Al. Rustaveli 3). Tuż za parlamentem stoi elegancki budynek XIX-wiecznej szkoły dla dzieci z „dobrych rodzin”. Obecny gmach to rekonstrukcja pierwotnego obiektu, zniszczonego podczas wojny domowej na przełomie lat 1991/92. Warto zatrzymać się na chwilę przy Teatrze Rustaweli. Wzrok przyciągają bogate ornamenty nawiązujące do stylu rokoko.

Niezwykle ciekawym zabytkiem jest tbiliska Opera im. Paliaszwili. Na pierwszy rzut oka przypomina bardziej meczet lub perski pałac. Zbudowano ją po koniec XIX wieku czerpiąc inspiracje z sztuki islamu. Za operą ulica rozdziela się na dwie odnogi, z których prawa dochodzi wkrótce do Placu Republiki, zaś lewa kończy się na Placu Szoty Rustaweli. Pierwszy z nich znajduje się na wysokim brzegu rz. Mtkwari, skąd roztacza się widok na pasma Wielkiego Kaukazu. Przy placu stoi charakterystyczny wieżowiec sowieckiego hotelu Iveria. Do niedawna zamieszkiwali w nim gruzińscy uchodźcy z Abchazji, zaś obecne władze zamierzają przywrócić jego pierwotne funkcje. Obok placu mieści się główna poczta.

Centralne miejsce placu Szoty Rustaveli zajmuje pomnik tego poety. Tło dla okazałej statuy stanowi... pierwsza w Gruzji restauracja McDonald’s. W pobliżu znajduje się stacja metra oraz nowoczesny supermarket, w którym można skorzystać z bankomatu.